AKUT GASTROENTERİT ( İSHAL)

       İshal: 24 saatte 3’ten fazla veya her zamankinden daha sık veya daha sulu dışkılama olarak tarif edilmektedir.

** Yeni doğanlarda bol sulu veya 3-10 kez dışkılama olabilir. Özellikle 1 yaşına kadar anne sütü ile beslenen bebeklerde günde 2-7 kez sulu dışkılama normal kabul edilir.

  AYIRICI TANI:

** Üst solunum yolu infeksiyonu ve beraberinde ishal yapabilen virüsler de sıklıkla görülür.

** İnce bağırsak hastalığı tarzında ishallerde dışkının miktarı ve sıvı içeriği fazla olur. Kalın bağırsak hastalığında ise az olur.

** Kalın bağırsak hastalığıyla giden ishallerde dışkı iltihaplı, sümüksü ve kanlı olur. Bu tabloya dizanteri denir. Bakterilerden şigella bakteriyel dizanteri, protozoonlardan amip buna yol açar.

** Sıvı içeriği fazla olanlarda parazitlerden sıklıkla giardia etken olabilir.

** Kolera bakterisi ise pirinç suyu görüntüsünde, ciddi sıvı elektrolit kaybıyla giden ishale neden olur.

** Tifo ve tifo benzeri tablolara neden olan salmonella bakterileri, yüksek ateşle ve genel durum bozukluğuyla seyreder.

    PRATİK AYIRICI TANI:

     Kansız, çok volüm, çok dışkılama, fekal lökosit yok ve toksik tablo yok ise : Hafif ateş varsa viral, ateş yoksa giardia, çok fazla volum var ise kolera düşünülebilir. 

     Kanlı ishal, az volümlü, sık dışkılama, fekal lökosit var, ateş var ve toksik tablo varsa: Şigella, ETEC, salmonella veya membranöz enterokolit (ilaç hikayesi) düşünülebilir.

     Kanlı ishal, az volümlü sık dışkılama, fekal lökosit yok, ateş yok ve toksik tablo yok ise: Amip (E. histolitika) düşünülebilir.

                 AKUT  İSHAL YAPAN ETKENLER VE TEDAVİLERİ:

               Rotavirüsler:

     Hastaneye yatmayı gerektiren ağır ishallerin yarısı Rotavirüs’e bağlıdır. Kreş ve çocuk yuvalarında tekrarlayan ishallerde sık etkendir. Bulaşıcılık ishal öncesi dönemde başlayıp, ishalin kesilmesinden 10 gün sonraya kadar devam edebilir. İshal, hafif ateş, kusma ve bol sulu dışkılama ile birden bire başlar. Dışkıda kan ve mukus yoktur. Kusma 2-3 gün, ishal 4-5 gün sürer. Seyrek olarak kronikleşebilir. Sıvı ve elektrolit kaybına bağlı asidoz gelişebilir. Antibiyotik tedavisine gerek yoktur.

Tedavi: Sıvı ve destek tedavisi yeterlidir.

             Giardiasis, (Etken Giardia lamblia) :

    Dünyanın her bölgesinde ve tüm yaş gruplarında görülmekle birlikte, çocuklarda daha sıktır. Kuluçka süresi 1-3 haftadır. Kansız, yeşil, bol, sık, pis kokulu, yağlı dışkılama, kilo kaybı, malabsorbsiyon, kronik ishal, çocuklarda gelişme geriliği ve dışkıda giardia görülür.

Tedavi: Metronidazol: NİDAZOL 50-200mg 100 ml SÜSP, 250-500 mg 20 TABLET

             Doz: Çocuk: 30 mg/kg/gün 3 doz, Yetişkin:3x500-750 ( 5 günlük tedavi verilir.)

             Basilli Dizanteri (Şigelloz, etken Shigella)

    Şigella cinsi bakterilerin neden olduğu, kanlı mukuslu ishal, karın ağrısı ve ateşle seyreden akut, enfeksiyöz bir kolittir. Klinikte konfüze tarzda baş ağrısı olabilir. En çok 1-5 yaşındaki çocuklarda görülür. Kuluçka süresi 1-3 gündür. Dışkılama sayısı 20-40’dir. Antibiyotikler, tabloyu 2-3 gün içinde düzeltir.

               Tedavi: Sefiksim: FİXEF^®  100mg 50/100ml ŞURUP 400 mg 5/ 10  TABLET

                             Doz: 8-10 mg/kg/gün tek doz veya 2 dozda (5 gün kullanılır.)

             ** Ayrıca seftriakson (FORSEF ^® 0.5-1 gr FLK)  50-75 mg/kg/gün 2-5 gün kullanılabilir.

            Amipli Dizanteri (Amebiyaz):

   Entamoeba histolytica’nın neden olduğu kolittir. Kuluçka dönemi bir kaç gün- ay arasında olabilir. Klinikte hafif ateş  bulantı, kusma, karın ağrısı, kramplar, ishal, tenezm olabilir. Dışkı bol-kanlı-mukuslu, ancak cerahatsiz olup, parlak kırmızı renkte ve kırmızı jöleye benzer görünümdedir. Çocuklarda ateşle birlikte ölümcül seyreder. Hastaların ¾’ünde 4 hafta kadar sürer.

     ** Taşıyıcılarda 2 çekirdekli kist hastalarda 4 çekirdekli kist ve trofozit görülür. Dışkıdaki Charcot-Leyden kristalleri tanı koydurucu bir özelliktir. Tedavi edilmezse kronikleşebilir.

    ** Amipte karaciğer tutulduğunda (hepatik amibiazis) ateş terleme karaciğerde hassasiyet ve karaciğer büyümesi görülür. 2-3 haftada tüm karaciğer tutulur.

 Tedavi: Metronidazol: NİDAZOL 50-200mg 100ml SÜSP-250-500mg 20 TABLET ve 500mg/100ml(IV) MEDİFLEKS.

                  Doz: Çocuk: 30 mg/kg/gün 3 doz, Yetişkin:3x500-750 ( 10 günlük tedavi verilir.)

        Kolera:

     İnsanlara su ve besinlerle sindirim kanalından bulaşan; kusma ile başlayıp, pirinç yıkantı suyu (beyaz su) görünümünde şiddetli ishal ile seyreden bir ince barsak enfeksiyonudur. Tedavi edilmediğinde dehidratasyona ve ölüme yol açabilir.

Kişi sıhhatte iken, boşalır gibi bir kusma, karın ağrısı ve boşalır gibi diare ortaya çıkar. Hasta tuvalete gitmeye fırsat bulamaz. Zaman geçtikçe kusmuk ve dışkının volümleri artar, rengi açılır ve pirinç yıkantı suyu görünümünü alır. Hasta günde 8-10 hatta 15 litre sıvı kaybeder.

Organizmada dokusal bir tahribat olmaz. Kaybedilen sıvı ve elektrolitler yerine konur ve asidoz önlenirse 1-2 gün gibi kısa bir sürede şifa sağlanabilir. Bu tür olgularda eğer gerekli tedavi uygulanmaz ise ölüm oranı %50’ye kadar çıkabilmektedir.

Tedavi: TMP-SMZ, tetrasiklin veya ofloksasin kullanılabilir.

                İSHALDE GENEL TEDAVİ YAKLAŞIMI:

  Ayaktan Tedavi: Gereğinde oral antibiyotik + prebiyotik + G ORAL ±  çinko +bolsıvı alımı.

  Yatarak Tedavi: Gereğinde oral/IV antibiyotik + dehidratasyon tedavisi + çinko + prebiyotik.

Yatış endikasyonu: Belirgin dehidratasyon olanlar, oral alımı olmayanlar, 3 aydan küçük gaitada kan olanlar, basilli dizanteri olanlar ve kliniği ağır olan vakalar yatırılarak tedavi edilmelidir.

           Dehidratasyon bulguları: Turgor tonusu bozuk (Karın derisi sıkıldığında hamur gibi eski şekline geç dönüyorsa), taşikardi, göz küreleri çökük ve ağız kuru ise 4-6 saat idrar çıkışı yoksa hasta dehidrate demektir.

Dehidratasyon tedavisi: Hafif DH: 20-50 cc/kg 4 saate, Orta derece DH: 50-75cc/kg 4 saate, İleri derece DH: 100cc/kg 4 saatte  İZOTONİK ^® verilir. Çok şiddetli vakalarda idrar çıkarıncaya kadar mayi verilir. Ardından idame: 2000-2500cc/m2/gün mayi verilir. (bakınız sayfa: )

ORAL SIVI ORS (Oral rehidrasyon sıvısı hazırlanışı): 1 litre kaynatılmış su içine, 2 çorba kaşığı toz şeker, 1 çay kaşığı tuz, 1 çay kaşığı karbonat eklenip karıştırılarak hazırlanır. Veya hazır GE-ORAL ^® TOZ 2 POŞET, 1 litre suya 1 poşet katılarak hazırlanır. Kusan bebeklerde az ve sık beslenme önerilir. Her ishalli dışkıdan sonra 2 yaşın altındakilere bir çay bardağı, 2 yaşından büyüklere yarım veya bir su bardağı, büyük çocuk ve yetişkinlerde içebildiği kadar sıvı verilmelidir.

DİYET: Muz, yoğurt, pirinç, çay, ekmek, yağsız çorba, ayran, elma, şeftali, yağsız makarna, pirinç lapası, haşlanmış patates, çorba (havuçlu, patatesli, pirinçli ve yağsız) verilebilir. Şekerli, kızartılmış ve baharatlı yiyecekler verilmez.

DİĞER İLAÇLAR

     Çinko: ZİNCO^® 15mg/5ml 100 ml ŞURUP,  50mg 40 KAPSÜL (İshalin süresini kısaltır )

              Doz: 0-5 yaş:1/3-2/3 ölçek, 6-14 yaş: 2/3-1 ölçek, yetişkin: 1 KAPSÜL

    Prebiyotik: REFLOR ^® ŞAŞE / MAFLOR ^® ŞASE  1X1 veya 2x1/2

    K Vit: İshallerde Vit. K eksikliği görülebilir. Libavit K Büyük çocukta 1x5 dzm, bebeklerde 1x3 dzm, tüm yenidoğanlara 1x1dzm tek doz  yapılır. (K vit eksikliğine bağlı bilhassa yeni doğanlarda İKK görülebilir.)

     Antiemetik :AMETİK ^® DAMLA (Şiddetli kusma varsa kullanılır.)  Doz: 0-7 kg: 4x 5 damla,

                  7-13 kg: 4x10 damla, 13-27 kg:4x20 damla, 27-40 kg:4x 30 damla, >40 kg: 4x40 damla 

ÖRNEK REÇETE

TANI: AGE viral (3 yaş hasta)

RP1: REFLOR ^® ŞAŞE DIB BİR

                                               S: 1X1

         ZİNCO ^® ŞURUP DIB BİR

                                               S: 1X1

         GE-ORAL ^® TOZ DIB BİR

                                         S: içebildiği kadar (1 litre suya 1 poşet katılır.)

          TYLOL ^® 250 mg ŞURUP DIB BİR