AKUT ÜRTİKER ve ANJİO ÖDEM

  ETKEN: İdiyopatik, yiyecekler, böcek sokması, ilaçlar, kan ürünleri, enfeksiyonlar vb

  KLİNİK:

        ** Akut ürtiker ve anjio ödem beraber bulunabilir.

Akut ürtiker:Derinin üst katmanının ödemidir.

** Ani başlayan, basmakla solan değişik biçim ve büyüklüklerde eritemli papül ve plaklar vardır. Genelde birkaç saat sürer.

** Şiddetli kaşıntı ve bazen yanma hissi belirgindir.

** Lezyonlar yer değiştirir, aynı yerde kalma süresi 1-24 saatten azdır.

Anjio ödem: Dermisin alt kısmı ve subkutisin ani ve belirgin olarak şişmesidir.

** Göz kapakları, dudak, dil, dış genital organlar, üst solunum yolu ve GİS mukoza ödemi ile karakterize

** Kaşıntıdan ziyade ağrı ön plandadır.

** Düzelme 72 saate kadar uzayabilir.

TANI:Anemnez, klinik ve FM ile konur.

Ayırıcı Tanı

Böcek sokması reaksiyonu: Lezyon ortasında nokta şeklinde ısırık yeri bulunur.

Viral döküntü: Eşlik eden başka bulgular vardır.

Eritema multiforme minör: Tipik hedef lezyonlar bulunur.

Ürtikeryal vaskülit: Lezyonlar basmakla solmaz ve 24 saatten uzun sürer. Genellikle antihistaminiklere yanıtsızdır ve durumun kontrol altına alınması için sıklıkla kortikosteroidlere ihtiyaç duyulur. Biyopsi gereklidir. Uzman görüşü alınmalıdır.

    TEDAVİ:

** Hastalığın şiddetine göre tedavi verilir.

Genel önlemler: Nedenin (enfeksiyon, besin, emosyonel stres, ilaç) ortadan kaldırılması; neden ilaçsa kesilmesi veya değiştirilmesi Sıcak, stres, alkol ve ilaç gibi artırıcı nedenlerden sakınılması

SOLUNUM SIKINTISI OLMAYAN AKUT ÜRTİKER VE ANJİYOÖDEM TEDAVİSİ:

Lezyonlar çok yaygın değilse veya anjiyoödem yoksa:

       İlk seçilecek ilaç oral antihistaminiklerdir.

** Lezyonlar ve kaşıntı tamamen düzelene kadar veya en çok 3 hafta devam edilir.

** 1. kuşak antihistaminiklerin sedatif ve antikolinerjik etkilerinin istenmediği durumlarda ikinci kuşak antihistaminikler tercih edilebilir.

Setirizin : HİTRİZİN^® 10 mg 20 TABLET, DAMLA ( 20 damla =10 mg ) ŞURUP (5mg/5ml)

    Doz:30 kg altına 5 mg tek doz 30 kg üstü 10 mg tekdoz ( Nonsedatiftir). 

Lezyonlar çok yaygınsa veya anjiyoödem belirginse:

       ** Parenteral antihistaminikler ve steroid kullanılabilir..

Antihistaminik:AVİL^® AMPUL veya SİSTRAL^® AMPUL Tercihen kas içine veya damar yoluyla 5 dakika içinde yavaş puşe şeklinde uygulanır. 6 saat arayla tekrarlanabilir.

   Doz: 10 yaş ve Erişkin: 1 AMP, 2-5 yaş çocukta 1/3 AMP, 6-10 yaş çocukta 1/2 AMP

prednizolon  PREDNOL-L^® 2O-40mg AMP (1-2 mg/kg IV tek doz). Öneğin 60 kg olan bir hastada 60 mg 3gün, 40mg 3 gün, 20 mg 3 gün şeklinde azaltılarak kesilmelidir.

**Hastalık kontrol altına alındıktan sonra tedavi oral antihistaminikler ile 20 gün sürdürülür.

BELİRGİN SOLUNUM SIKINTISI OLAN AKUT ÜRTİKER VE ANJİYOÖDEM TEDAVİSİ

** Bu durum alerjik anaflaksi durumudur. Amaç Hastanın şoka girmesini engellemektir.

1. Adım: Temel ilaç Adrenalindir. (ADRENALİN^® amp 0,25, 0,50 ve 1 mg/ml formları vardır..)

Adrenalin Yetişkin dozu:0,3 - 0,5 mg (saf) 1:1000'lik adrenalin SC veya IM (uyluktan) arayla solunum sıkıntısı gerileyinceye kadar yapılabilir. Yetişkinlerde IV önerilmiyor.

Adrenalin Çocuk dozu: 0,01 mg/kg damar yoluyla (sulandırdıktan (1cc adrenalin+9cc NaCl sonra dakikada 1ml/kg)

** 10 - 20 dakikada bir tekrarlanabilir.

2. Adım: Solunum yolunun açık tutulması, nazal oksijen uygulanması yapılmalıdır.

3. Adım: Antihistaminik:AVİL^® AMPUL  veya  SİSTRAL^® AMPUL tercihen kas içine veya damar yoluyla, 5 dakika içinde yavaş puşe şeklinde uygulanır 6 saat arayla tekrarlanabilir.

 Doz: 10 yaş ve Erişkin: 1 AMP, 2-5 yaş çocukta 1/3 AMP, 6-10 yaş çocukta 1/2 AMP

4. Adım: Kortikosteroid  Prednisolon (PREDNOL-L^® 20-40mg AMP)

             Doz: Erişkinde 50 mg prednisolon damar yoluyla, 6 saatte bir, 2-4 kez tekrarlanabilir. Kardiyak yan etkileri olabileceği için infüzyonla uygulanmalıdır. Çocuklarda 2 mg/kg (max:60mg/kg/gün) damar yoluyla verilir. .

5. Adım:Şiddetli larinks obstriksiyonunda adrenalin sulandırılmadan 0.5ml/kg (max.5ml) sulandırılmadan nebulizatorle 10 dk süreyle (maske ile) uygulanır. Gereğinde tekrarlanır.

    ** Hastada hipotansiyon varsa (halsizlik, bitkinlik vb.)  sıvı replasmanı hemen başlanmalıdır.

   ** Yanıt yoksa herediter anjioödem düşün: C1 esteraz inhibitör kontrastı taze donmuş plazma verilir, trakeaostomi açılır. Atakta steroid, adrenalin, antihistaminik etkisizdir.

ÖRNEK REÇETE

TANI: Akut ürtiker yetişkin

RP1:    HİTRİZİN^® 10 MG 20 TB DIB BİR

                  S:1X1 ( Şikayetler tam düzelinceye kadar)

** Cevap yoksa, günlük doz  4 katına kadar çıkılabilir.

** Ağır vakalarda sabah  sedatif olmayan  gece de sedatif olan bir antihistaminik denenebilir.

** Ürtikerin hızla kontrol altına alınması gerektiğinde steroidler kısa süreli kullanılabilir. Fakat diğer durumlardaki rolü kısıtlıdır. Steroid azaltılarak kesilmelidir. Örneğin 0.5 mg/kg (20-25 mg) birkaç gün verilmesi ve 10 günlük süreçte yavaşça azaltılması önerilebilir. Ani olarak ilaç bırakıldığında ciddi rebound ürtikere yol açar.

** Ürtiker tedavisinde topikal antihistaminik ve topikal kortikosteroidlerin yeri yoktur.

** Aspirin, ACE inhibitörleri ve benzer maddeler aynı zamanda kronik ürtiker/anjioödemin de sık görülen nonspesifik uyarıcılarıdır. Hastalığı tetikleyebilirler.

KRONİK ÜRTİKER

        Lezyonlar 6 haftadan kısa sürerse akut, uzun sürerse kronik ürtiker söz konusudur. Kronik ürtiker tedavisi akut ürtikerdeki gibidir. Tedavi süresi daha uzundur. Semptomlar tolere edilebilir düzeye gelinceye kadar sürer.

        Tedavi: 2. Kuşak uzun etkili H1 reseptör antagonisti kullanılabilir. Cevap alınamazsa günlük dozu 4 katına kadar çıkılır. Yine cevap yoksa tedaviye 1. Kuşak antihistaminik eklenir veya H2 reseptör antagonisti veya lökotrien reseptör antagonisti  eklenir. Yine yanıt alınamazsa oral kortikosteroid (20-40 mg/gün, 1-10 gün) kullanılabilir. 

** Dirençli vakalar alerji uzmanına/dermatoloji uzmanına gönderilmelidir.

** Diğer  bazı tedavi yöntemleri: IVIG, plazmaferez, Cyclosporine, anti-IgE vb.